Μέτρα προστασίας από κεραυνούς, πώς επηρεάζουν κινητά και κοσμήματα

Ένας κεραυνός στη διάρκεια μιας ξαφνικής καταιγίδας προκάλεσε μια ασύλληπτη τραγωδία πριν από λίγες μέρες σε παραλία της Χαλκιδικής, όταν χτύπησε και σκότωσε ακαριαία ένα κορίτσι 13 ετών την ώρα που κατευθυνόταν προς το αυτοκίνητο μαζί με συγγενείς του για να προστατευτεί. Από το οικογενειακό περιβάλλον του θύματος ακούστηκε η πληροφορία που αποδόθηκε σε ιατροδικαστή, ότι τον κεραυνό «τράβηξε» μια μεταλλική χάντρα που υπήρχε στο μαγιό του άτυχου κοριτσιού.

Αυτό δεν είναι ακριβές, αναφέρει μιλώντας στο iatronet.gr, ο φυσικός – μετεωρολόγος, επιστημονικός συνεργάτης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Σπύρος Ντάφης. Διευκρινίζει πως δεν είναι το μεταλλικό αντικείμενο αυτό που θα οδηγήσει τον κεραυνό στο να μας επιλέξει, αλλά η σύνδεσή μας με το έδαφος, μην αποκλείοντας πάντως το ενδεχόμενο ένα κόσμημα να συμβάλλει στο να περάσει σε μας μεγαλύτερο φορτίο του κεραυνού, που θα μας έπληττε ακόμη κι αν δεν το φορούσαμε. Σε κάτι τέτοιο, όπως λέει, είναι περισσότερο πιθανό να συμβάλλει το κινητό μας τηλέφωνο.

Ο ίδιος εξηγεί τον μηχανισμό που δημιουργεί κεραυνούς και συμβουλεύει τους πολίτες να αναζητούν ασφαλές καταφύγιο με το άκουσμα της βροντής, ακόμη κι αν το καταιγιδοφόρο σύννεφο βρίσκεται μακριά.

Μπορεί να μας πλήξει και χωρίς βροχή

«Ακόμη κι αν δεν βρέχει στην περιοχή όπου βρίσκεσαι, ακόμη και αν ο πυρήνας του νέφους που παράγει τους κεραυνούς είναι 20 – 30 χιλιόμετρα μακριά, μπορεί να σε χτυπήσει κεραυνός», αναφέρει ο κ. Ντάφης και εξηγεί: «Αν ακούς το μπουμπουνητό σημαίνει πρώτον ότι η καταιγίδα είναι κοντά -το μέγιστο που μπορεί να φτάσει ο ήχος σε μας είναι 20 με 30 χιλιόμετρα – και δεύτερον το πιθανότερο είναι να πλησιάζει σε σένα, καθώς ο αέρας έχει αυτή την κατεύθυνση. Αν φυσάει αντίθετα δεν φτάνει ποτέ σε μας ο ήχος».

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το συχνό φαινόμενο της «ξηρής καταιγίδας», όταν πέφτουν κεραυνοί χωρίς να βρέχει, καθώς η παραγόμενη βροχή εξατμίζεται πριν φτάσει στο έδαφος. Επομένως, όταν βρισκόμαστε την ύπαιθρο αναζητούμε καταφύγιο σε στεγασμένο χώρο ή στο αυτοκίνητο με το άκουσμα της βροντής και δεν περιμένουμε να φτάσει η βροχή σε μας.

Τι ισχύει με κοσμήματα και κινητά τηλέφωνα

Ο κεραυνός είναι μια εκτόνωση της διαφοράς δυναμικού μεταξύ νέφους και εδάφους. «Αναπτύσσεται φορτίο στο καταιγιδοφόρο νέφος επειδή τρίβονται σωματίδια μεταξύ τους. Αυτή η τριβή προκαλεί στατικό ηλεκτρισμό και όποτε αναπτύσσεται ένα δυναμικό στο νέφος, πάντα υπάρχει το αντίθετο φορτίο στο έδαφος», εξηγεί ο φυσικός – μετεωρολόγος, παρομοιάζοντας το μηχανισμό με μια μπαταρία, που κάνει σπίθα αν ενώσουμε τους δύο πόλους της με κάποιο μεταλλικό υλικό.

«Η βροντή που ακούμε είναι η εκτόνωση του αέρα. Ο αέρας θερμαίνεται με χιλιάδες βαθμούς Κελσίου και αυτή η εκτόνωση της αέριας μάζας προκαλεί τον εκκωφαντικό θόρυβο», προσθέτει.

Ο κ. Ντάφης απαντάει αρνητικά ως προς το ενδεχόμενο να «τραβήξει» σε μας τον κεραυνό ένα μεταλλικό αντικείμενο ή κόσμημα που έχουμε πάνω μας. Αυτό, όμως ενδεχομένως να συμβάλλει στο να περάσει σε μας μεγαλύτερο φορτίο.

«Υπάρχει περίπτωση το μέγιστο φορτίο να περάσει από μέσα μου, όμως η σύνδεσή μας με το έδαφος έχει να κάνει με το αν ο κεραυνός επιλέξει εμάς», αναφέρει, εξηγώντας ότι το πρόβλημα δεν είναι σημειακό, αλλά είναι μια μεγάλη περιοχή γύρω που φορτίζεται λόγω αυτής της διαφοράς δυναμικού.

«Μπορεί εγώ να είμαι η πιο σύντομη διαδρομή για τον κεραυνό που θα με χτυπούσε ούτως ή άλλως. Αν δίπλα υπάρχει ένας μεταλλικός στύλος, τότε όντως η πιθανότητα είναι μεγαλύτερη ο κεραυνός να χτυπήσει τον στύλο. Αλλά αν εγώ είμαι κοντά στον στύλο, πάλι δεν τη γλιτώνω, θα περάσει ρεύμα και μέσα μου. Το μεγάλο φορτίο θα περάσει μέσα από τον στύλο αλλά, όλη η περιοχή γύρω θα επηρεαστεί».

Σε αυτό υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβάλλει το κινητό μας τηλέφωνο, ιδιαίτερα αν εκείνη την ώρα μιλάμε. «Είναι μια συσκευή που χρησιμοποιεί μπαταρία και αυξάνει το φορτίο γύρω μας. Δεν θα αλλάξει κάτι αν φοράω δέκα βραχιόλια», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τα επικίνδυνα σημεία

Τα πιο επικίνδυνα σημεία στην ύπαιθρο για πτώση κεραυνών είναι οι κορυφές βουνών και λόφων, οι πλαγιές τους εκτός από τις ρεματιές και οι δασώδεις περιοχές με ψηλά δέντρα. «Αν είμαι σε βουνό και έρχεται καταιγίδα, θα επιλέξω να μπω σε ρεματιά, ακόμη κι αν έχει δέντρα, ώστε να μην είμαι εύκολος στόχος», σημειώνει ο επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου, προσθέτοντας πως η άμμος της θάλασσας δεν θεωρείται από τις πιο επικίνδυνες.

Στην αύξηση του φορτίου μεταξύ νέφους και εδάφους παίζει ρόλο και η σύσταση του εδάφους, το πόσο πορώδες είναι, τι μεταλλικά στοιχεία έχει κ.ά., αναφέρει, διευκρινίζοντας όμως ότι οι περισσότερες αυτές παρατηρήσεις βασίζονται σε στατιστικά δεδομένα και δεν υπάρχουν απόλυτες βεβαιότητες.

«Μένουν πολλά να μάθουμε ακόμη. Τα μέσα παρατήρησης που διαθέτουμε στην Ελλάδα δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε μελέτες με μεγάλη ακρίβεια», υπογραμμίζει και συμπληρώνει: «Τα όργανα που έχουμε έχουν ακρίβεια μερικών χιλιομέτρων, ενώ στη Γαλλία, στην Αμερική, στην Ιαπωνία και αλλού, υπάρχουν συστήματα ανίχνευσης κεραυνών με ακρίβεια ενός μέτρου. Σου κάνει χαρτογράφηση ενός μοναδικού κεραυνού πλήρως, από το σύννεφο που ξεκινάει, μέχρι το σημείο που κάθεται, με όλες τις διακλαδώσεις».