Μπορεί να επιβιώσει ένας πολιτικός χωρίς social media;

Δύο πρόσωπα από όμοιους ή διαφορετικούς χώρους τοποθετούνται για ένα ζήτημα που απασχολεί την καθημερινότητά μας

Δεν θέλω να παραδοθώ στην παντοδυναμία τους

Η έννοια της κυρίαρχης πολιτικής σήμερα έχει ριζικά διαφοροποιηθεί. Είμαστε στις συνθήκες της μεταπολιτικής ή και της αντιπολιτικής, και σ’ αυτόν τον γαλαξία κυριαρχεί η υπόθεση των social media. Εχουν υποχωρήσει τα μαζικά κινήματα, έχει αδυνατίσει η ανθρώπινη επικοινωνία, έχει υπονομευτεί η αντικειμενικότητα και η αλήθεια της πληροφόρησης. Οι αξίες έχουν δεχτεί ένα ισχυρό πλήγμα και έχει ενισχυθεί η ιστορία μιας τεχνολογικά αναβαθμισμένης προπαγάνδας. Βεβαίως τα social media στο ξεκίνημά τους είχαν περιβληθεί από έναν αφελή αναρχισμό και από την αξία της απεριόριστης ελευθερίας, δηλαδή «μιλάω και με ακούν αδιαμεσολάβητα».

Ομως τα social media ελέγχονται. Ελέγχονται πρώτα πρώτα οι μεγάλες πλατφόρμες καθώς παρεμβαίνουν με βάναυσο τρόπο λογοκριτικά σε κείμενα που θεωρούν ότι είναι έξω από ό,τι  λογαριάζεται από τις ίδιες ως πολιτικά ορθό. Και το πολιτικώς ορθό σήμερα ταυτίζεται με την άποψη των ισχυρών πολιτικών και οικονομικών κύκλων που ελέγχουν, όπως είναι γνωστό, τα social media. Η δύναμη των τελευταίων είναι ισχυρή αλλά δεν είναι ούτε απεριόριστη ούτε αιώνια. Η προσωπική επικοινωνία – όσο βέβαια είναι δυνατή – έχει τη σημασία της, αλλά προϋποθέτει άλλου τύπου πολιτική. Σημαίνει αξίες, πρόγραμμα, θέσεις, επιλογή ως προς τα κοινωνικά συμφέροντα που υπερασπίζεσαι, τα συμφέροντα δηλαδή των αδύνατων κοινωνικών στρωμάτων, γιατί αν υπερασπίζεται τα συμφέροντα των πλουσίων, τότε τα social media είναι δικά σου. Δεν σβήνω την αξία τους, αλλά δεν θέλω να παραδοθώ στην παντοδυναμία τους. Το Facebook που χρησιμοποιώ μ’ έναν ερασιτεχνικό και κάθε άλλο παρά επαγγελματικό τρόπο το λογαριάζω ως ένα αντηχείο, άνθρωποι που κουβεντιάζουν μεταξύ τους χωρίς ν’ ακούγονται παραέξω.

Με την κατάχρηση των social media δεν υπάρχει αντίλογος, δεν υπάρχει διαδραστικότητα, δεν υπάρχει επικοινωνία. Ενα καφενείο για να μιλάμε μεταξύ μας. Η πολιτική όμως δεν μπορεί να είναι συνθηματολογία και οι σχέσεις με τους πολίτες να είναι οι σχέσεις των followers. Αυτά είναι στοιχεία μεταπολιτικής που μπορεί να έχει δρόμο μπροστά της, αλλά η όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων σε σχέση με θέματα όπως «φτώχεια – πλούτος», «κλιματική κρίση», «καταστροφή του πλανήτη», «δημοκρατία» υποψιάζει τους πολίτες όσον αφορά την «αγαθότητα» της διαχείρισής τους από τα social media. Οι πλατφόρμες που πάνω τους τροχιοδρομούνται τα social media είναι πλατφόρμες που δεν πληρώνουν πουθενά φόρους, αν και το σύνολο των χρημάτων που κερδίζουν είναι πολλαπλάσιο του αθροίσματος του ΑΕΠ πολλών μεγάλων χωρών.

Η πολιτική ορθότητα που καθορίζεται από ιδιωτικές εταιρείες, όπως είναι αυτές οι πλατφόρμες, είναι η πολιτική ορθότητα της υπεράσπισης της αδικίας, του πολέμου, του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Αρα αυτό που θεωρείται μια ελευθερία έκφρασης δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Το ότι δύο παιδιά ανταλλάσσουν μηνύματα ανάμεσά τους είναι κάτι καλό. Αλλά πόσο μακριά μπορεί να πάνε τα μηνύματα αυτά ή πόσο μπορεί ν’ αλλάξουν τη ζωή μας;

Οσο κι αν τα χρησιμοποιώ, δεν απέκλεισα την ανθρώπινη επαφή

Εξαρτάται από το πώς ξεκινάει ένας πολιτικός. Προσωπικά ξεκίνησα το 1990, δεν υπήρχαν τότε ούτε οι ιδιωτικές τηλεοράσεις ούτε το Διαδίκτυο. Δύο άνθρωποι έπαιξαν για μένα τον ρόλο του Διαδικτύου. Ο ένας ήταν ο πολιτικός μου πατέρας, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, που όταν έκανα την παρθενική μου εμφάνιση ως υποψήφιος της Νέας Δημοκρατίας, στο Χίλτον, ήρθε, χωρίς να το έχω ζητήσει, και μίλησε για μένα. Η παρουσία του Αβέρωφ στο Χίλτον και η κοινή μας φωτογραφία που δημοσιεύτηκε την επομένη στις εφημερίδες μεταφράστηκε σε έναν σημαντικό αριθμό ψήφων όσον αφορά την πρώτη μου εκλογή. Το δεύτερο πρόσωπο που έπαιξε ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στην εκλογή μου ήταν η Μελίνα Μερκούρη.

Την είχα γνωρίσει δύο χρόνια πριν ως προσωπικός της γιατρός. Είχε έρθει από το Λονδίνο με διάγνωση καρκίνου του πνεύμονα και της είχανε πει επιστρέφοντας στην Αθήνα να έρθει να με συναντήσει. Ετσι συνδεθήκαμε καθώς «η δημοκρατία του καρκίνου», όπως την αποκαλώ, εξαφανίζει τα πάντα, δεν γνωρίζει φτωχούς και πλούσιους, άγνωστους ή διάσημους. Η Μερκούρη τέλειωσε τη θεραπεία της και υποψήφια με το ΠΑΣΟΚ στις επερχόμενες εκλογές, οπουδήποτε κι αν πήγαινε – συγκεντρώσεις, τηλεόραση, ραδιόφωνο – αφού έλεγε ό,τι έλεγε για τον εαυτό της κατέληγε πάντα «όσοι ψηφίζετε Νέα Δημοκρατία στην Α ´Αθηνών, θέλω έναν σταυρό για τον γιατρούλη μου, τον Νικήτα Κακλαμάνη». Τα είπα αυτά για να υποστηρίξω πως ο ανθρώπινος παράγοντας δεν μπορεί να αντικατασταθεί από τα social media, όποια κι αν είναι αυτά, όσα κι αν είναι αυτά. Οσο κι αν χρησιμοποιώ τα μέσα αυτά, δεν απέκλεισα ποτέ την ανθρώπινη επαφή, την ανοιχτή πόρτα σε όσους με χρειάζονται. Η ανοιχτή πόρτα ήταν τα δικά μου social media.

Το περίεργο είναι πως ένας παραδοσιακός αριστερός όπως ο Νίκος κι ένας παραδοσιακός δεξιός όπως η αφεντιά μου μπορεί να συμπέσουν σε ορισμένες παρατηρήσεις. Παγκόσμια αλλά και εγχώρια συμφέροντα προσπαθούν να ποδηγετήσουν έναν ολόκληρο λαό προς μια συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση ή πριμοδοτώντας συγκεκριμένα άτομα. Ομως η online δημοκρατία δεν είναι η δημοκρατία που μπορεί να αντικαταστήσει τη θεσμική δημοκρατία. Πρόκειται για δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Ανατρέχοντας ωστόσο στην αφετηρία μας που είναι κατά πόσο τα social media επηρεάζουν την εκλογή ενός προσώπου, θα έλεγα πως δεν είμαι έτοιμος ν’ απαντήσω με κατηγορηματικό τουλάχιστον τρόπο.

Εχω δει στη δική μου εκλογική περιφέρεια συνυποψηφίους μου που, αν και διαφημίστηκαν σε τρομερό βαθμό στα social media, να μην εκλέγονται, όπως έχω δει και το αντίθετο, να εκλέγονται συνυποψήφιοί μου χωρίς να έχει υπάρξει η παραμικρή προβολή τους στα social media. Δεν νομίζω πως θα υπάρξει ποτέ μια ισορροπία ή πως θα τελειώσει αυτή η ιστορία, γιατί τα λεφτά είναι πάρα πολλά. Το θέμα είναι να εξετάσουμε αν μπορούμε να βάλουμε κάποια όρια θεσμικά και νομικά στον τρόπο λειτουργίας των social media, όχι με την έννοια του περιορισμού της ελευθερίας του λόγου ή της σκέψης, αλλά με την έννοια του κατά πόσο νομιμοποιείται να σε βρίζουν και να σε συκοφαντούν, όπως συμβαίνει συχνά με τα social media, χωρίς να υπογράφονται οι βρισιές και οι συκοφαντίες.