Γαλλικές εκλογές: Απέτυχε το «cordon sanitaire» – Ξέχασαν οι Γάλλοι ότι το 2002 ψήφιζαν με μανταλάκια στην μύτη;

Πόσο πιθανό είναι η Γαλλία να ξυπνήσει το πρωί της Δευτέρας σε μια νέα ακροδεξιά αυγή;

Το σενάριο αυτό, συζητήθηκε έντονα στα πρωτοσέλιδα των μέσων ενημέρωσης, στην ΕΕ στις Βρυξέλλες και στις κυβερνητικές έδρες σε όλη την Ευρώπη μετά τον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία την περασμένη εβδομάδα.

Αλλά παρά τη θεαματική εμφάνιση του κόμματος Εθνικός Συναγερμός (RN) της Μαρίν Λεπέν, η σύντομη απάντηση είναι: η πλειοψηφία του RN είναι δυνατή. Όχι πιθανή.

Σε ανάλυσή του το  BBC, αναδεικνύει ότι η ακροδεξιά δεν είναι μόνο πρόβλημα της Γαλλίας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης.

Είτε κερδίσει είτε όχι η ακροδεξιά έχει προκαλέσει σεισμό

Τα γαλλικά κεντρώα και αριστερά κόμματα έχουν αποσύρει στρατηγικά υποψηφίους για να ενισχύσουν ο ένας τους υποψήφιους του άλλου ενόψει του αποφασιστικού δεύτερου γύρου της Κυριακής.

Αλλά ο αντίκτυπος αυτών των εκλογών θα είναι σεισμικός, είτε το RN κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία είτε όχι – ή αν ο Ζορντάν Μπαρντελά, ο νεαρός πρόεδρός του, που γνωρίζει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνει ο νέος πρωθυπουργός της Γαλλίας.

Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι το RN είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κερδίσει περισσότερες έδρες από οποιαδήποτε άλλη πολιτική ομάδα. Αυτό σημαίνει ότι ένα ταμπού δεκαετιών θα έχει καταρριφθεί στη Γαλλία, ένα βασικό έθνος της ΕΕ.

Η ΕΕ γεννήθηκε από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αρχικά σχεδιάστηκε ως ειρηνευτικό σχέδιο, με πυρήνα τους εχθρούς του πολέμου, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Γιατί δεν λειτουργεί πλέον το «cordon sanitaire»;

Τα ακροδεξιά κόμματα εξορίστηκαν στο εξωτερικό περιθώριο της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Τον περασμένο μήνα, οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν στη βόρεια Γαλλία για να γιορτάσουν τα 80 χρόνια από την D-Day, τη συμμαχική αμφίβια επίθεση στη Νορμανδία που βοήθησε να εξασφαλιστεί η ήττα της ναζιστικής Γερμανίας.

Αλλά τώρα, «ακροδεξιά» ή «σκληρά δεξιά» ή «λαϊκιστικά εθνικιστικά» κόμματα συμμετέχουν σε κυβερνήσεις συνασπισμού σε πολλές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Κάτω Χωρών, της Ιταλίας και της Φινλανδίας.

Υπάρχουν προκλήσεις στην επισήμανση αυτών των κομμάτων. Οι πολιτικές τους αλλάζουν συχνά. Διαφέρουν επίσης από χώρα σε χώρα.

Και η εξομάλυνσή τους δεν είναι ένα εντελώς νέο φαινόμενο. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ένας κεντροδεξιός πολιτικός, ήταν ο πρώτος ηγέτης της ΕΕ που έκανε το βήμα. Το 1994 σχημάτισε κυβέρνηση με τη μεταφασιστική πολιτική ομάδα Movimento Sociale Italiano.

Έξι χρόνια αργότερα, οι συντηρητικοί της Αυστρίας προχώρησαν σε συνασπισμό με το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας. Τότε, η ΕΕ εξοργίστηκε τόσο πολύ που μπλόκαρε τις επίσημες διμερείς επαφές με την Αυστρία για αρκετούς μήνες.

Η μεταπολεμική πολιτική εθιμοτυπία υπαγόρευε ότι το πολιτικό κύριο ρεύμα πρέπει να σχηματίζει ένα cordon sanitaire, έναν «φραγμό» με ορισμένα πολιτικά κόμματα, κατά την περίοδο των εκλογών για να κρατήσει την ακροδεξιά μακριά από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ο παγκοσμίως αναγνωρισμένος όρος για αυτή την πρακτική είναι γαλλικός, γεγονός που σας δίνει μια αίσθηση του πόσο παθιασμένα αισθάνονταν πολλοί στη Γαλλία γι’ αυτό.

Από τις εκλογές με το μανταλάκι στην μύτη στο σήμερα

Στις προεδρικές εκλογές του 2002 (κέρδισε στον 2ο γύρο ο Ζακ Σιράκ με ποσοστό 82,2% έναντι 17,8% για τον ακροδεξιό Ζαν-Μαρί Λε Πεν) ορισμένοι Γάλλοι ψηφοφόροι κόλλησαν ένα μανταλάκι ρούχων στη μύτη τους καθώς πήγαιναν στα εκλογικά κέντρα – ένας τρόπος να δείξουν ότι θα ψήφιζαν έναν υποψήφιο που δεν τους άρεσε πραγματικά, μόνο και μόνο για να κρατήσουν μακριά την ακροδεξιά.

Πρόκειται για μια ακροδεξιά που για χρόνια ηγείτο ο πατέρας της Μαρίν Λεπέν, με Γάλλους πρώην μέλη μιας ναζιστικής μονάδας των Waffen SS στις τάξεις του κόμματός του.

Σήμερα 2024, η φιλοδοξία της Μαρίν Λεπέν, η οποία προετοιμαζόταν για 10 χρόνια, να αποτοξινώσει το κόμμα του πατέρα της – αλλάζοντας το όνομά του και προσπαθώντας σκληρά να καθαρίσει την εικόνα του – φαίνεται να έχει σημειώσει θριαμβευτική επιτυχία.

Το cordon sanitaire έχει τώρα μια καυτή πληγή, αφού η ηγέτης των κεντροδεξιών Les Républicains της Γαλλίας έκλεισε συμφωνία με το RN να μην ανταγωνιστούν η μία την άλλη αυτή την Κυριακή σε συγκεκριμένες εκλογικές περιφέρειες. Αυτό ήταν ένας σεισμός στη γαλλική πολιτική.

Το κρίσιμο για τη Μαρίν Λεπέν είναι ότι όσοι την υποστηρίζουν δεν ντρέπονται πια να το παραδεχτούν. Το RN δεν θεωρείται πλέον ως ένα εξτρεμιστικό κίνημα διαμαρτυρίας. Για πολλούς, προσφέρει ένα αξιόπιστο πολιτικό πρόγραμμα, ό,τι κι αν ισχυρίζονται οι επικριτές του.

Γιατί ανέβηκε τόσο η ακροδεξιά;

Οι Γάλλοι ψηφοφόροι εμπιστεύονται το RN περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κόμμα για τη διαχείριση της οικονομίας και των (φτωχών σήμερα) δημόσιων οικονομικών τους, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Ipsos για λογαριασμό της εφημερίδας Financial Times. Αυτό συμβαίνει παρά την έλλειψη κυβερνητικής εμπειρίας του κόμματος και τα σε μεγάλο βαθμό μη χρηματοδοτούμενα σχέδια μείωσης φόρων και δαπανών.

Το οποίο γεννά το ερώτημα, όταν παρατηρεί κανείς την αγωνιώδη απόγνωση στους φιλελεύθερους κύκλους στην Ευρώπη για την αυξανόμενη επιτυχία της λεγόμενης «Νέας Δεξιάς»: αν οι παραδοσιακοί νομοθέτες είχαν υπηρετήσει καλύτερα τους ψηφοφόρους τους, ίσως να υπήρχε λιγότερο άνοιγμα για να μπουν οι Ευρωπαίοι λαϊκιστές;

Με τον όρο λαϊκιστές, εννοούμε πολιτικούς όπως η κ. Λεπέν που ισχυρίζονται ότι ακούν και μιλούν εκ μέρους των «απλών ανθρώπων», υπερασπιζόμενοι τους απέναντι στο «κατεστημένο».

Αυτό το επιχείρημα «αυτοί και εμείς» είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό όταν οι ψηφοφόροι αισθάνονται ανήσυχοι και αγνοούνται από τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Δείτε μόνο τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, το ξαφνικό απροσδόκητο ξέσπασμα της Μεταρρύθμισης του Ηνωμένου Βασιλείου στις εκλογές της Πέμπτης στο Ηνωμένο Βασίλειο και την τεράστια επιτυχία του αμφιλεγόμενου αντιμεταναστευτικού κόμματος AfD της Γερμανίας.

Στη Γαλλία, πολλοί αντιλαμβάνονται τον πρόεδρο Μακρόν – έναν πρώην εμπορικό τραπεζίτη – ως αλαζόνα, προνομιούχο και απομακρυσμένο από τις καθημερινές φροντίδες των απλών ανθρώπων εκτός της φούσκας του Παρισιού. Ένας άνθρωπος που έκανε τη δύσκολη ζωή ακόμη πιο δύσκολη, λένε, αυξάνοντας την εθνική ηλικία συνταξιοδότησης και προσπαθώντας να ανεβάσει τις τιμές των καυσίμων, επικαλούμενος περιβαλλοντικές ανησυχίες.

Πρέπει να αποτελεί πηγή απογοήτευσης για τον πρόεδρο της Γαλλίας το γεγονός ότι η επιτυχία του στη μείωση των ποσοστών ανεργίας και τα δισεκατομμύρια ευρώ που ξόδεψε προσπαθώντας να αμβλύνει τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης του Κοβίντ και της ενεργειακής κρίσης φαίνονται σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένα.

Οι δεσμεύσεις για το υψηλό κόστος ζωής

Εν τω μεταξύ, το RN επικέντρωσε μεγάλο μέρος της εκστρατείας του στην κρίση του κόστους ζωής.

Το κόμμα δεσμεύτηκε να μειώσει τους φόρους στο φυσικό αέριο και το ηλεκτρικό ρεύμα και να αυξήσει τον κατώτατο μισθό για τους χαμηλόμισθους.

Προτεραιότητες όπως αυτές σημαίνουν ότι το RN δεν πρέπει πλέον να χαρακτηρίζεται ως ακροδεξιό κίνημα, επιμένουν οι υποστηρικτές του. Επισημαίνουν ότι η βάση υποστήριξης διευρύνεται και λένε ότι το κόμμα δεν θα πρέπει να αμαυρωθεί για πάντα από τις ρατσιστικές του ρίζες υπό την ηγεσία της Λεπέν του πρεσβύτερου.

Ένα παρόμοιο επιχείρημα αντηχεί από τη Ρώμη. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, συνήθιζε κάποτε να επαινεί τον φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Το κόμμα της Αδελφοί της Ιταλίας έχει μεταφασιστικές ρίζες, αλλά τώρα ηγείται μιας από τις πιο σταθερές κυβερνήσεις της ΕΕ.

Πρόσφατα αποδοκίμασε μια συνάντηση της νεολαίας του κόμματός της. Τα μέλη της είχαν καταγραφεί να χαιρετούν φασιστικά. Δεν υπήρχε χώρος στο κόμμα της για νοσταλγία των ολοκληρωτικών καθεστώτων του 20ού αιώνα, είπε.

…και για τους μετανάστες

Ενώ οι επικριτές στο εσωτερικό προειδοποιούν για προσπάθειες επηρεασμού του τοπίου των μέσων ενημέρωσης της Ιταλίας και για τις επιθέσεις της κ. Μελόνι στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, οι συγκεκριμένες προτάσεις της για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης έχουν κερδίσει τα εύσημα από το ευρωπαϊκό ρεύμα, συμπεριλαμβανομένης της επικεφαλής της Επιτροπής της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και του πρόσφατα αποπεμφθέντος πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Ρίσι Σουνάκ.

Ειλικρινά, σε καυτά ζητήματα όπως το μεταναστευτικό, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διακρίνουμε μεταξύ της πολιτικής ρητορικής της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και των παραδοσιακών mainstream πολιτικών που οξύνουν σκόπιμα τους λόγους τους για να προσπαθήσουν να κρατήσουν τους ψηφοφόρους τους.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως και ο Εμανουέλ Μακρόν, όσο περισσότερο αισθάνεται τη θερμότητα της δημοτικότητας της Μαρίν Λεπέν.

Ένα από τα ακούσια αποτελέσματα του να μιμούνται οι κυρίαρχοι πολιτικοί τα κόμματα που βρίσκονται πιο δεξιά τους στο μεταναστευτικό είναι ότι κάνουν τα αρχικά αντιμεταναστευτικά κόμματα να φαίνονται πιο αξιοσέβαστα, αποδεκτά και εκλέξιμα.

Δείτε την πρόσφατη αστρική επίδοση στις γενικές εκλογές της Ολλανδίας του αντιμεταναστευτικού πολιτικού Geert Wilders, ο οποίος κατηγορείται τακτικά για ρητορική μίσους.

Η ετικέτα «ακροδεξιά» είναι μια ετικέτα που πρέπει να συζητηθεί. Πολλά εξαρτώνται από τη σύνθεση κάθε κόμματος.

Αλλά το είδος της αποδοχής που απολαμβάνει τώρα η κ. Μελόνι στους ευρύτερους διεθνείς κύκλους εξακολουθεί να είναι ένα μακρινό όνειρο για την κ. Λεπέν.

Ακόμη και αν όχι σήμερα Κυριακή…

Το RN επιμένει ότι η κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι ακόμη εφικτή αυτή την Κυριακή. Πιο πιθανό, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, είναι ένα παραλυμένο κοινοβούλιο με αδιέξοδο ή μια ατίθαση κυβέρνηση συνασπισμού από κόμματα που δεν ανήκουν στη Λεπέν.

Όλα αυτά τα σενάρια μειώνουν τον Εμανουέλ Μακρόν σε έναν αρκετά κουτσό πρόεδρο.

Η πολιτική αστάθεια στο εσωτερικό σημαίνει ότι οι μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ, η Γαλλία και επίσης η Γερμανία, στρέφονται προς τα μέσα σε μια εποχή μεγάλης παγκόσμιας αβεβαιότητας.

Πόλεμοι μαίνονται στη Γάζα και την Ουκρανία. Ο σκεπτικιστής της ΕΕ και του ΝΑΤΟ Ντόναλντ Τραμπ είναι έτοιμος να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο.

Είναι μια επισφαλής στιγμή για την Ευρώπη να είναι χωρίς ηγεσία. Οι ψηφοφόροι αισθάνονται εκτεθειμένοι.

Ακόμη και αν όχι αυτή την Κυριακή (σήμερα), οι οπαδοί της Μαρίν Λεπέν πιστεύουν ακράδαντα ότι έρχεται η ώρα τους. Σύντομα.